Dorp Ee

Andere verenigingen

maandag 30 november 2020

Naast alle verenigingen die op deze website een eigen subsite hebben, zijn er nog meer verenigingen in het dorp actief. Deze worden hieronder weergegeven.

Gospelgroep The Freedomsingers
Julianastrjitte 8
9123 JE Metslawier
E: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
I: www.freedomsingers.nl

Stichting De Uiterton
Foeke Sjoerdstrjitte 10
9131 LB Ee

Afd. Koninkl. Maatscha. Tuinbouw en Plantkunde
De Skeperij 32
9131 LH Ee

Jister Brommer Club
Fivershof 40
9131 KD Ee
E: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
I: www.jisterbrommerclub.nl

Zangvereniging de Lofstem
Voorzitter Wim Veninga
E: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Secretaresse Lizeke de Haan
E. Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Vrienden van de drumband
Lytse Loane 14
9131 KT Ee
T: 0610638080
E: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Wilt u als vereniging ook een eigen subsite op de website van vlasdorp Ee? Neem dan contact op met de redactie via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..

Scholen

donderdag 03 december 2020

Het vlasdorp Ee heeft een voorschool (peuterspeelzaal) en een basisschool. Deze worden hieronder weergegeven.

Peuterspeelzaal De Ukkepuk
De Skeperij 35
9131 LE Ee
T: 06 13575912
E: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
I: www.kinderopvangfriesland.nl/deukkepuk

Basisschool CBS De Gearing
De Skeperij 35
9131 LE Ee
T: 0519 518267
E: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
I: www.gearing-arlanta.nl

Historisch voetpad

vrijdag 20 november 2020

Een voorbeeld van een wandelroute die vlakbij Ee haar oorsprong heeft is Wandelroute 41 'Tibma – Peasens'. U begint uw route in Tibma, de enige nederzetting in Oostdongeradeel die in de oudste Fuldalijst uit de tweede helft van de 8ste eeuw wordt vermeld onder de naam 'Tippencheim'. Op de grote terp van Tibma heeft ooit een grote stins gestaan: Hobbemasathe, de fundamenten van dit bouwwerk zijn nog aanwezig.

Onder Napoleon nam Willem Alberts, gardenier, landbouwer en koemelker geboren in Tibma, als eerste de naam van zijn dorp aan als familienaam. De eerste Tibma werd zelf slechts 21 jaar, maar de naam leefde voort, zij het niet wijdverspreid. Bij de volkstelling in 1947 telde Nederland nog 3 personen met de naam Tibma.

Uitzonderlijk in noordelijk Oostergo is dat deze nederzetting niet is uitgegroeid tot een kerkdorp. De inwoners kerkten in Ee, op ongeveer een kilometer afstand. Oude kerkepaden herinneren aan deze zondagwandeling.

Wanneer u uw wandeling voortzet, ziet u op de kruising van Hoitensreed en de Hoarnereed aan uw rechterhand een eendenkooi. Deze behoort tot de Van Asperen Einekoaien die nu in eigendom zijn van It Fryske Gea. Oorspronkelijk werden deze eendenkooien (even noordelijker ligt er nog een), gebruikt om eenden voor de consumptie te vangen. Tegenwoordig zijn de Van Asperen Einekoaien rustpunten voor de blauwe reiger, buizerd, boomvalk, ransuil en tuinfluiter. U vervolgt uw route over de Hoarnereed en even verderop komt u dan over de Zuider Ee, evenals de Peasens een oude slenk in het voormalige kweldergebied. Over het water komt u op de Weardwei, die overgaat in de Kleasterwei. Beide namen herinneren aan het premonstratenzer vrouwenklooster Templum Domini (tempel van de Heer) of Silva St. Mariae (woud van de Heilige Maria) dat in het dagelijkse gebruik Weert werd genoemd. Weert komt al voor in de vitae van Siardus die in 1194 tot vijfde abt van het klooster Mariëngaarde in Hallum werd verkozen. In 1511 bezaten de nonnen 34 'beestengras' buitendijks en 300 pondemaat (1 pondemaat is ongeveer 36,75 are) onder de dorpen in de Dongeradelen. Daarnaast had het klooster bezittingen in Niawier, Metslawier, Paesens, Morra, Anjum, Jouswier en Nes.

In 1569 ging het klooster in vlammen op bij een inval van de Watergeuzen (die regelmatig in de Dongeradelen aan land kwamen). Volgens grietman Rinthje van Aytta kwamen de Geuzen op 20 augustus 1569 aan in de Scholback (tegenwoordig Friese Gat). Ze plunderden het klooster, waarbij ze al het tilbare meenamen, waaronder de lakens waarop in zwart garen de namen van de nonnen was gestikt. Eén van deze lakens werd door een Spaanse spion gekocht en naar Groningen gebracht om als bewijs tegen de Geuzen te kunnen worden gebruikt. 1580 luidde het definitieve einde van het klooster in.

Via Morra en haar tweelingdorp Lioessens eindigt uw route bij De Peasens, tegenwoordig een klein riviertje. Deze loopt van Dokkum naar het dorp Peasens, bij de zeedijk. In de middeleeuwen waterde een groot gedeelte van het gebied ten noorden van Dokkum op dit riviertje af. De Paesens is een kronkelend watertje, gevormd door het afvoeren van water naar de Waddenzee en het binnendringen van de zee ver het land in. Rondom de waterloop ontstonden oeverwalcomplexen, die nog steeds prachtig te zien zijn. Volgens de 17de eeuwse cartograaf Schotanus 'plag de mond van de Paesens eertijds zo wijd en diep te zijn, dat men met carvielen en de andere grote schepen tot Lioessens kon invaren'. De 'monding' van het riviertje vormde een aantrekkelijke locatie, al lag Paesens na de aanleg van een eerste dijk van Holwerd, langs Nes, Niawier en Lioessens tot Oostmahorn, nog buitendijks. Bij elk getij slibde er uitstekende bouwgrond aan. Om de steeds terugkerende overstromingen de kop te bieden, werd een tweede dijk aangelegd en kreeg De Paesens zelfs een sluis. Deze heeft twee eeuwen dienst gedaan tot 1449. Het meeste water stroomde toen al via het Bornwerderzijl of via Ezumazijl naar buiten. Drie sluizen was te duur om te onderhouden. De Paesens slibde dicht.

Voor meer informatie over dit historische voetpad (en deze in de omgeving), klik hier.

Kerk: Eben Haezerkerk

vrijdag 20 november 2020

Aan de Stienfeksterwei staat de Eben Haezerkerk. Het huidige kerkgebouw heeft hier niet altijd gestaan. Op dezelfde plaats werd in 1891 een eenvoudig kerkje gebouwd omdat de Dolerenden zich afscheiden van de Hervormde Kerk. Naast de kerk werd een pastorie gebouwd en de eerste predikant was Ds.Koopmans. Het oude kerkje is nog een keer verlengd met 6 meter, zodat er 7 banken bij konden komen.

De gemeente maakte een stormachtige groei mee en daardoor werd de oude kerk afgebroken en verscheen er op dezelfde plaats het huidige kerkgebouw. De begroting voor deze kerk was f 24.450. Op 14 augustus 1919 werd het besluit genomen om een gedenksteen te plaatsen in de voorgevel met het opschrift: Ebenhaezer 1 Samuel 7:11 (Tot hiertoe heeft de Heere ons geholpen).

Het oude orgel was in 1912 verkocht aan het dorp Broek onder Akkerwoude. In het huidige kerkgebouw werd een Van Dam orgel geplaatst. De inrichting is vrij sober. De preekstoel werd in een soort nis gebouwd en het interieur bestond uit houten banken en een kraker. De kerkbanken zijn in 1979 vervangen door hardhouten banken. De banken van de kraker bleven in tact.

Boven de ingang is een raam in de vorm van een Davidster geplaatst. Dit raam is waarschijnlijk uniek in Nederland. De gebrandschilderde ramen zijn in Gotische Stijl.

In 1940 wordt er naast de oude pastorie een nieuwe pastorie gebouwd voor f 7.777. De oude pastorie wordt gebruikt voor kerkelijke vergaderingen en jeugdwerk. De oude pastorie is later vervangen door een nieuw gebouw: Het Anker.

Over het dorp

vrijdag 20 november 2020

Ee of Ie, slechts twee letters. Bovenin het noordoosten van Friesland ligt dit fraaie terpdorp. Ee kent al een lange geschiedenis, want reeds voor het jaar 900 moet er al bebouwing zijn geweest. Ee duidt op het Latijnse aqua, wat water betekent. Zelfs een van de straten heet Haven. Tot hier moet het vroeger mogelijk zijn geweest om met de schepen het dorp te bereiken.

Ee is een prachtig bewaard gebleven terpdorp, vier straten komen uit bij de kerk op de terp waaronder de drie "loanen": de Lytse Loane, de Grutte Loane en de Hege Loane. Daar staat de monumentale kerk, tegenwoordig Tsjerke op 'e Terp genoemd. De kerk moet rond 1250 zijn gebouwd. De toren is veel jonger. Vlak naast de kerk staat de Uniastate, een kop-hals-romp boerderij uit 1815. Aan de Omgong staat ook nog het fraai gerestaureerde Hege Hûs.

Een andere bezienswaardigheid is de oude Hervormde Pastorie aan de Stienfeksterwei. Thans niet meer in gebruik als pastorie. Aan de Uniastrjitte 32 staat nog een fraai skoallemastershûs. Aan de Stienfeksterwei staat de Eben Haëzer Tsjerke met bijbehorende pastorie. Rondom Ee zijn nog talloze fraaie boerderijen grotendeels in originele staat.

Tot 1940 kende Ee een echte boerenbevolking, afgewisseld met landarbeiders en een behoorlijke middenstand. De boerenbedrijven zijn gebleven, maar door mechanisatie zijn de landarbeiders verdwenen. De middenstand is steeds verder gekrompen. Daarentegen bruist het van de nieuwe bedrijven.

Contact

vrijdag 20 november 2020

Redactie

Heeft u nieuwsberichten of agendapunten voor op de website? Of heeft u suggesties of verbeterpunten voor de website? Of heeft u nieuws voor in het Jister Nijs (de dorpskrant)?

Voor al deze vragen kunt u een e-mail sturen naar het volgende adres:

Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Dorpsbelang

Hebt u een vraag aan de Vereniging Dorpsbelang Ee? Staat uw club of vereniging niet op de website? Of wilt u als bedrijf adverteren op de website?

U kunt daarvoor een e-mail sturen naar het volgende adres:

Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Dorpsimpressies

vrijdag 20 november 2020

Video

Onderstaande video is een promotie voor het DOM-project. De Dorps Ontwikkelings Maatschappij (DOM) was een iniatief om met steun van de gemeente en provincie de openbare ruimte en de aanzichten van karakteristieke panden in het dorp op te knappen. Het DOM-project is inmiddels succesvol afgerond, maar het filmpje geeft nog steeds een mooi beeld van het vlasdorp Ee.

Foto's (cultuur)

Onderstaande foto's geven een mooie cultuurimpressie van het vlasdorp Ee.

Foto's (natuur)

Onderstaande foto's geven een mooie natuurimpressie van (rondom) het vlasdorp Ee.

Kerk: Tsjerke op 'e Terp

vrijdag 20 november 2020

De kerk staat op de top van de terp en vormt het centrale punt van het dorp. Hij dateert uit omstreeks 1250 en is gewijd aan Jariglulfus. Tot 1580 was het een Rooms Katholieke Kerk. Vanaf 1816 werd het de Nederlands Hervormde Kerk en sinds de fusie van de beide kerken: Tsjerke op 'e Terp.

De noordmuur is nog echt Romaans. Een zware, meters dikke van grote Friese bakstenen gebouwde muur, met een paar smalle ramen. Boven in de muur zijn fraaie kraagstenen (consoles) aangebracht in de vorm van mensen en dierengezichten. Er is duidelijk te zien dat de muur later is verhoogd.

In de zuidmuur zijn ook consoles aangebracht. De ramen zijn veel groter en breder dan in de noordmuur en lopen op een spits uit. Men noemt dit gotisch. Het dak is nu bedekt met normale pannen maar vroeger lagen er zogenaamde monniken en nonnen op. Zie de kerk in Oostrum.

Het koor was vroeger rond, maar is nu kantig. Hierin bevindt zich ook een kleine deur.

Aan de muur van de kerk hangen negen ruitvormige rouwborden ter herinnering en ter ere van de grootgrondbezitters. Hierop zijn de familiewapens aangebracht. Deze borden werden meegedragen wanneer de rouwstoet zijn rondjes om de kerk liep om de duivel te misleiden. Na de begrafenis kwamen de borden weer op hun plaats aan de muur te hangen. Ook hangt aan de noordmuur nog een marmeren epitaaf ter nagedachtenis aan Snellinger van Mekhama. Aan weerszijden staat een jongetje met een fakkel in zijn hand. Ook de twee doodshoofden wijzen op de vergankelijkheid van het leven.

De westmuur werd afgesloten met een toren. Deze is veel jonger dan de rest van de kerk. De toren had eerst een zadeldak. In 1870 werd deze vervangen door een spitse toren. De toren is vanaf de grond 36 meter hoog en is een baken in het landschap.

Tot 1923 had de kerk een Gruisen-orgel. Dit orgel was geschonken door Eelkje Reinders, die getrouwd was met Elke Meindertsma. De familie schonk ook nog een stuk land om te kunnen verhuren, zodat men daarmee het onderhoud kon betalen. Toen de kerk in 1923 geld te kort kwam is het orgel verkocht naar Klazinaveen. Het orgel is nu in Burg (Zeeland). Het huidige orgel kon worden aangeschaft dankzij een donatie van de familie Meindertsma.

Bijzonder zijn ook de drie herenbanken. Ze zijn gemaakt in opdracht van het geslacht Obbema, Douma en Holdinga. De banken zijn versierd met fraai houtsnijwerk.

Onder de kerk zijn grafkelders aanwezig. Wanneer er mensen waren begraven in de kelders, was het beslist geen pretje om bij heet weer in de kerk te zitten. Er heerste een ontzettende stank. Vandaar ook de naam rijke stinkerds. In de kerk zijn liggen ruim 50 grafstenen.

Dokter Jarl Ruinen. Op het kerkhof rond de tsjerke op 'e terp staat een bijzonder monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. Dokter Jarl Ruinen was huisarts in Ee tentijde van de oorlog en heeft veel gedaan om Joodse mensen een onderduikadres te geven. Tijdens de oorlog werd dokter Ruinen opgepakt wegens zijn verzetsactiviteiten.

Op 19 januari 1945 wordt bij De Valom een hoge Duitse officier gedood bij een poging van het verzet om mensen van het verzet uit de handen van de Duitsers te bevrijden. Als represaille voor de overval worden op 22 januari 1945 bij Dokkum 20 mensen gefusilleerd, waaronder dokter Ruinen.

Basisschool De Gearing heeft dit monument geadopteerd. Ieder jaar op Dodenherdenking wordt er bij deze gedenksteen een krans gelegd en wordt er stilgestaan bij de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog.

De Tsjerke op 'e Terp kan bezichtigd worden. U kunt daarvoor contact opnemen met dhr. J. Broersma, telefoonnummer: 0519 518669.

Vlasmuseum It Braakhok

vrijdag 20 november 2020

Een pitoresk houten gebouw aan de rand van het beschermde dorpsgezicht in Ee, maar groot genoeg voor een rondleiding van een uur. Het is geen statische rondleiding, maar u wordt uitgenodigd mee te werken, zodat u kunt ervaren hoe zwaar het werk was dat hier vroeger gedaan werd: repelen, braken, zwingelen, enz. Allemaal bewerkingen om van vlas ongesponnen vlaslinnen te maken.

Het Vlasmuseum in Ee is ondergebracht in een 'schuurtje', waarin vroeger ook een echt "braakhok" gevestigd was. In de wintermaanden werkten hier mensen, die moeite hadden rond te komen. Het was eigenlijk een sociale voorziening.Van de 16 Braakhokken in Oost Dongeradeel is het Vlasmuseum in Ee de enige overgebleven in zijn soort. In de wintermaanden werd er niet gerepeld, dat gebeurde al eerder, vlak na de oogst. Bij het repelen worden de zaadbolletjes van de vlasstengels verwijderd. De zaden werden (en worden) nog steeds gebruikt voor de productie van lijnolie, dat veel gebruikt werd in de verfindustrie. De uitgeperste lijnzaden werden verwerkt tot lijnkoeken. Het vee, dat deze koeken gevoederd kreeg, kreeg een mooie glimmende vacht.

De tweede bewerking vond in de herfst vlak na de oogst plaats: het roten. De bewerking bestond eruit het vlas zo'n dag of tien nat te houden teneinde de houterige delen van de stengel te laten rotten, terwijl de kostbare linnenvezel heel zou blijven. Te kort roten betekende dat de houterige delen niet los wilden laten, te lang roten hield in dat ook de vezel verrotte.

In het braakhok was de eerste bewerking het braken, eigenlijk het breken. Het gerootte vlas, dat een dag of tien had liggen 'rotten' onder water, moest ontdaan worden van de houtdelen van de stengel. Heel vroeger gebeurde dat met een grote beukenhouten klos (en daar komt inderdaad het gezegde 'de beuk erin' vandaan). In latere tijden deed men dat met een zogenaamde rolbraak. Het werk ging daardoor een stuk sneller, maar het bleef ontzettend zwaar werk (als u langskomt, mag het u het zelf proberen....)

De volgende behandeling van het ruwe vlaslinnen is het zwingelen. De laatste houterige deeltjes moeten uit de zo waardevolle vezels worden verwijderd. Men gebruikte daarvoor een zwangelmolen, een snel draaiend schoepenrad. Door de vezels voor de schoepen te houden, werden de laatste houtrestjes uit de vezels verwijderd. Dit was zwaar werk, de schoepen draaien rakelings voor de vingers/handen langs... (En dat laten we u dus niet proberen). Maar wordt u uiteraard wel voorgedaan.

De laatste bewerking is het kammen van het vlas. Door deze bewerking werden de korte vezels verwijderd, die waren niet interessant voor de spinnerij of weverij. Als laatste werden de bosjes vlaslinnen samengeknoopt tot een zogenaamde pop, een bundel vlas van ongeveer zeven pond. Een handige werker kon per dag ongeveer 6 tot 7 poppen vervaardigen.

In 2002 werd er voor het eerst sinds lange tijd weer vlas verbouwd in Ee. Een gedeelte van de oogst zal door het museum gebruikt worden voor demonstratiedoeleinden en het tweejaarlijkse N.K. Vlasrepelen in Ee. Bloeiend vlas kunt u herkennen aan de prachtige blauwe bloemen die in juli/augustus rondom de boerderij van de fam Wilman in Ee te vinden zijn. U bent van harte uitgenodigd om een kijkje te nemen in het enige vlasbewerkingsmuseum dat Nederland rijk is.

Het Vlasbewerkingsmuseum It Braakhok is vanaf nu alle dagen geopend voor bezoekers. Voor meer informatie hierover kijk op de website van It Braakhok.